Systeem 1 en 2
Dit is een model voor hoe wij denken (en hoe wij dènken dat wij denken), waarin een onbewust, snel, moeiteloos en intuïtief systeem 1 (dat zich bezig houdt met routine taken) samenwerkt met een bewust, langzaam, energie slurpend en rationeel systeem 2 (dat aan het werk gaat bij lastige problemen). Om energie te sparen is systeem 2 tamelijk lui, waardoor we makkelijk vervallen in allerlei denkfouten, zonder dat we ons daar bewust van zijn.
Voor een korte inleiding:
Kahneman, D. (2012) Of 2 minds. Scientific American: link
Zie voor een vollediger behandeling het boek:
Kahneman, D. (2013). Ons feilbare denken. Amsterdam: Business Contact.
Voor een aanvulling op Kahneman wat betreft de positieve kanten van systeem 1:
Kaufman, S. B., & Singer, J. L. (2012). The Creativity of Dual Process “System 1” Thinking. link
Samenvatting van de karakteristieke eigenschappen van beide systemen:
Systeem 1
‘wie we zijn’
(in wat we gewoonlijk doen)
Systeem 2
‘wie we dènken te zijn’
(in hoe we onszelf omschrijven)
Taak
• Continu verwerken van informatie
• Beoordelen van situatie als bekend of onbekend:
– Snel reageren bij gevaar
– Efficiënt afhandelen van routinetaken
– Doorsturen naar systeem 2 als probleem verrassend/lastig èn relevant is
• Fragmentarische informatie interpreteren
• Integreren van informatie over één item
• Genereren van indrukken, suggesties en wensen; deze doorsturen naar systeem 2
Taak
• Tijdelijk verwerken van complexe informatie (verder op spaarstand)
• Concentreren op en analyseren van onbekende/verrassende situaties
• Bewuste lessen trekken uit verrassende situaties
• Ontbrekende informatie identificeren
• Verschillende items op attributen vergelijken
• Evalueren van suggesties van systeem 1, en genereren van meningen, overtuigingen en bewuste besluiten
Eigenschappen
• Snel, onbewust, niet te beïnvloeden
• Moeiteloos, cognitive ease
• Impulsief, subjectief, emotioneel
• Associatief, parallelle verwerking
• Goedgelovig, vertrouwd = betrouwbaar
• Gericht op korte termijn, directe beloning
• Richt zich alleen op de beschikbare informatie
Eigenschappen
• Langzaam, bewust, in staat tot zelfcontrole
• Inspannend (snel uitgeput), cognitive strain
• Rationeel, (soms) objectiever
• Geordend en logisch, één ding tegelijk (sequentieel)
• In staat tot kritische houding (maar van nature lui)
• In staat tot lange termijn, en tot uitstel van beloning
• In staat tot actief opzoeken van ontbrekende informatie
Werking
• Associatieve machine (op zoek naar patronen)
• Maakt best mogelijke verhaal (plausibel, coherent en causaal) van de aanwezige informatie
• Werkt met stereotypen en heuristieken (simpele vuistregels)
• Beoordeelt informatie en bron van informatie als één geheel
• Vertrouwen in eigen verhaal gebaseerd op uiteindelijke coherentie, níet op kwaliteit van de informatie
Werking
• In staat tot kritische beoordeling van patronen
• In staat tot logisch consistent verhaal, maar ook tot luie ‘logisch klinkende’ verklaring achteraf
• In staat tot bredere kijk, genuanceerde beelden, inzien van beperkingen van regels
• In staat om informatie van bron te scheiden, en betrouwbaarheid van bron te onderzoeken
• In staat tot een genuanceerd oordeel, met beperkt vertrouwen bij onvolledige informatie
Voordelen
• Kritische analyse van complexe problemen
• Logisch consistente oplossingen bedenken door systematisch en rationeel na te denken
• Kritische (zelf)reflectie, ook op eigen systeem 1
Nadelen
Cognitive biases (denkfouten) door onkritisch gebruik van heuristieken en overschatting van onze eigen intuïtie:
• Anchoring
• Confirmation bias
• Framing
• Halo effect
• Illusion of knowledge
• Illusion of patterns in randomness
• Illusion of understanding
• Jumping to conclusions
• Law of small numbers
• Planning fallacy
Nadelen
• Kritiekloze overname van de slordige suggesties van systeem 1 door een lui systeem 2, dat daar dan achteraf ‘overtuigend klinkende’ rationele bewuste verklaringen voor verzint
• We zijn ons dus niet bewust van onze eigen onwetendheid, en we denken heel anders dan dat we dènken dat we denken.
• Meer intelligentie en/of een hogere opleiding helpt niet: hoogstens worden de achteraf-verklaringen nog ‘overtuigender’ door een beter getraind systeem 2.
• Risico op blijven hangen in een eindeloze analyse zonder tot een besluit te komen